اوّلین شاهد: خداوند

در قرآن می‌خوانیم: « إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا والَّذِینَ هَادُوا وَ الصَّابئِینَ وَ النَّصَارَی وَ المَجُوسَ وَ الَّذِینَ أَشرَکُوا إِنَّ اللهَ یَفصِلُ بَینَهُم یَومَ القِیَامَهِ إِنَّ اللهَ عَلَی کُلِّ شَیءٍ شَهِیدٌ؛

همانا خداوند بر همه چیز گواه است.

. برای خداوند اوصاف دیگری نیز وارد شده که همگی دلالت بر احاطه و حضور و علم و گواهی خداوند دارند

نظیر آیه: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم مِنِ نَفسٍ وَاحِدَهٍ وَ خَلَقَ مِنهَا زَوجَهَا وَ بَثَّ مِنهُمَا رِجَالاً کَثِیراً وَ نِسَاء وَاتَّقُوا اللهَ الَّذِی تَسَاءلُونَ بِهِ وَالأَرحَامَ إِنَّ اللهَ کَانَ عَلیکُم رَقِیباً؛

همانا خداوند مراقبت شماست.

یا آیه: «و لله ما فی السماوات و ما فی الارض و کان الله بکل شیء محیطاً؛

خداوند بر هر چیز احاطه و حضور دارد.

و یا تمام آیاتی که بیانگر علم الهی است.
در دعای کمیل حضرت امیر (علیهِ‌السَّلام) نیز می‌خوانیم:
«وَ کُنتَ أَنتَ الرَّقِیبَ عَلَیَّ مِن وَرَائِهِم وَ الشَّاهِدَ لِمَا خَفِیَ عَنهُم؛

خودت نیز مراقب من بودی و گواه اعمالی بودی که از ایشان پنهان می‌ماند.

دومین شاهد: انبیا الهی

یکی از گواهان در قیامت، پیامبران می‌باشند.
قرآن می‌فرماید: «و جئنابک علی هؤلاء شهیداً

ما تو را در قیامت در حالی که شاهد و گواه مردم هستی، حاضر می‌کنیم.

در جای دیگر می‌خوانیم: (وَ یَومَ نَبعَثُ فِی کُّلِ أُمَهٍ شَهِیداً عَلَیهِم مِن أَنفُسِهِم وَ جِئنَا بِکَ شَهِیداً عَلَی هَؤُلاء وَ نَزَّلنَا عَلَیکَ الکِتَابَ تِبیَاناً لِکُّلِ شَیءٍ وَ هُدیً وَ رَحمَهً وَ بُشرَی لِلمُسلِمِینَ.

روزی که از میان هر قوم و امّتی شاهدی از خوشان برمی‌انگیزیم و تو را شاهخد بر آنان.

بنابراین در قیامت شاهد هر امّتی، پیامبر همان امّت خواهد بود و شاهد تمام انبیاء شخص رسول اکرم (صَلَی اللهُ عَلیه وَآله وسَلم) است.
ممکن است سؤال شود، گواهی پیامبران نسبت به اعمال امّت خویش چگونه خواهد بود؟

پاسخ: اگر کلمه «هؤلاء» [در آیه بالا] اشاره به مسلمانان بوده باشد همانطور که در تفسیر مجمع البیان آمده است، پاسخ این سؤال روشن خواهد بود زیرا هر پیامبری مادامی که در میان امت خویش می‌باشد شاهد و ناظر اعمال آن‌ها است و بعد از آن‌ها اوصیاء و جانشینان .

معصومشان، شاهد و ناظر اعمال امّت خواهند بود، و لذا درباره حضرت عیسی (علیهِ‌السَّلام) چنین می‌خوانیم: که در روز قیامت، مسیح (علیهِ‌السَّلام) در پاسخ سؤال پروردگار عرض می‌کند:
(مَا قُلتُ لَهُم إِلاَّ مَا أَمَرتَنِی بِهِ أَنِ اعبُدُوا اللهَ رَبِّی وَ رَبَّکُم وَ کُنتُ عَلَیهِم شَهِیداً مَا دُمتُ فِیهِم فَلَمَّا تَوَفَّیتَنِی کُنتَ أَنتَ الرَّقِیبَ عَلَیهِم وَ أَنتَ عَلَی کُلِّ شَیءٍ شَهِیدٌ)

«پروردگارا من به آن‌ها جز آنچه دستور دادی نگفتم، به آن‌ها گفتم خداوند را که پروردگار من و شما است عبادت کنید، و تا آن زمان که در میان آن‌ها بودم شاهد و گواه اعمال آن‌ها بودم ولی هنگامی که مرا از میان آن‌ها باز گرفتی خودت مراقب آنان بودی و. تو بر هر چیز گواهی».

ولی جمعی از مفسّران احتمال داده‌اند که کلمه «هؤلاء» اشاره به گواهان امّت‌های پیشین است، یعنی ای پیامبر اسلام تو را گواه همه گواهان و انبیای گذشته قرار خواهیم داد و در پاره‌ای از روایات نیز به همین تفسیر اشاره شده است.

و بنابراین مفهوم آیه چنین خواهد شد که: هر پیامبری در حال حیات و ممات از طریق مشاهده باطنی و ناظر احوال تمام امّت خویش خواهد بود و روح پاک پیامبر اسلام (صَلَی اللهُ عَلیه وَآله وسَلم) نیز از همین راه ناظر همه امم پیشین و امّت خویش می‌باشد.